انار ...

آسمان آبی تر
 آب آبی تر
من در ایوانم ، رعنا سر حوض
 رخت می شوید رعنا
برگ ها می ریزد
 مادرم صبحی می گفت :‌ موسم دلگیری است
 من به او گفتم : زندگانی سیبی است ‚ گاز باید زد با پوست
 زن همسایه در پنجره اش تور می بافد می خواند
 من ودا می خوانم گاهی نیز
 طرح می ریزم سنگی ‚ مرغی ‚ ابری
آفتابی یکدست
 سارها آمده اند
تازه لادن ها پیدا شده اند
من اناری را می کنم دانه ، به دل می گویم
خوب بود این مردم ، دانه های دلشان پیدا بود
می پرد در چشمم آب انار : اشک می ریزم
 مادرم می خندد
 رعنا هم...

( سهراب سپهری )

===

چند قدم بروم تا به انار برسم ؛

بیرون بودم و داشتم قدم می زدم ،قرار شد بروم و سری به مادرم بزنم ... مسیرم را جوری انتخاب کردم که از بین بازارچه های سنتی و قدیمی عبور بکنم ... هنوز فضای آنجاها ، با همه  کهنه‌گی ، برایم بوی نفس تازه می دهد !! از روبروی مسجد صاحب الامر وارد بازارچه مسگران شدم که حالا نصف مغازه هایش بسته هستند و نصف بقیه در کار مس نیستند !؟!؟ یاد جوکی افتادم که زمان دبیرستان می گفتند و چقدر برای تعریف کردن و شنیدن آن خندیده بودیم ؛ قرار نیست تعریف بکنم ولی یادش بخیر ذکر نامی هم از قهرمان نامدار ژیمناستیک جهان ، " خانم نادیا کومانجی " ، در آن جوک شده بود !! همان یادآوری جوک باز برایم خنده آور بود و خوب بود که هنوز سرزنده‌گی 15-16 سالگی ام را داشتم !؟!؟

از میانه بازار وارد میدان قدیم تره بار شدم که بعد از انتقال میدان تره بار به محل جدیدش ( از سی سال پیش ) به یک میدانچه تره بار و خشکبار محله ای تبدیل شده است !؟ ولی هنوز از لابلای تیرک های پوسیده اش می شد رد قدم های مردانی را سراغ گرفت که دور زمانی از همین میدان ، کنترل خیلی چیزهای جاری در زندگی مردم شهر و استان و حتی کشور را در دست داشتند ... رد شدم و رفتم و وارد بازارچه شتربان شدم ... شتربان اسم فارسی شده‌ی " دوه چی " می باشد که نام پر اعتبارترین محله از محلات قدیم تبریز بود و  تبریز قدیم از هشت دروازه به محدوده ی مرکزی شهر وصل می شد و تنها محله ای که دروازه نداشت و مستقیما به محدوده مرکزی وصل بود ، دوه چی بود !! بازارچه دوه‌چی را رد شدم و مشغول تماشای سادگی و کهنه‌گی بازارچه بودم و مغازه هایی که مرتب تغییر شغل می دادند و مغازه هایی که دیگر نبودند و یادشان اعتبار بازارچه بود و اشخاصی که فرزندانشان هیچگاه جای پدران را نگرفتند و ... از انتهای بازارچه شتربان وارد میدان کاه فروشان ( سامان میدانی !! در ترکی سامان به معنی کاه می باشد ) شدم ... اینجا یکی از قدیمی ترین پایانه های بار و مسافر تبریز در زمان قدیم بود و اسم محله و بازارچه هم از محل بارگیری و تخلیه بار کاروان های شترِ بازرگانانی گرفته شده است که یکی از درخشان ترین نقاط در روی جاده ابریشم بود !! و بازرد شدم و ادامه دادم تا بروم تا یک دوست خیلی قدیمی و بیادگار مانده از چند برهه زندگی ام را ببینم که در سالهای انتهایی خدمتش در آموزش و پرورش هست و مقر حکومتش در ساختمان ناحیه 5 تبریز در کنار مقبره معروف " سید ابراهیم " قرار دارد ...

وارد محوطه مدرسه ای شدم که حالا ساختمان ناحیه 5 را در خود دارد ، اگر عکس هوایی منطقه را بگیرنددر یک وسعت قابل توجهی چندین مدرسه بزرگ و قدیمی در این منطقه دیده می شود ... دبیرستان اکبریه ، دبیرستان رازی ، دبیرستان اروند رود ( که هر سال دوبار اسمش را عوض می کردند !! ) و چندین مدرسه واقعا بزرگ دیگر ... دیدارمان را زیاد طول ندادم ، هم سر دوستم شلوغ بود و مراجعه کننده زیادی داشت !! و هم مراجعه کننده هایش غالبا محذوریت زیاد داشتند و دوست نداشتم من هم بین حرفهایشان باشم !! یک لیوانی روی میز گذاشت و گفت : " یک چایی کاکوتی بدهم تا سر حال بیایی !! "  روبرویش یک خانم کارشناس دیگر نشسته بود و زیرچشمی مرا زیرنظر داشت ، چون دوستم بر حسب عادتی که داشت در معارفه دوستانش کمی زیاده از حد مبالغه می کرد ( البته در مورد منِ خاص ،  مصداقی نداشت !! ولی مردم ، من حیث مجموع ، برداشت می کنند !! ) چایی ام را ریخت و یک گریزی هم زدیم به دورانی که در سقز بودیم ... گفتم : " فکر کردم حداقل برای خاکسپاری آن دختر به سقز بروی ، بهرحال من و تو زمانی پرچم مان در روستای آیچی بالا بود ... روزگاری که حتما سن آن دختر قد نمی داد و مطمئنا والدین اش حال و روز آن روزگاران را برای فرزندان خود تعریف نکرده بودند !!؟ " خندید و گفت : " من سی سال پیش از آنجا بیرون آمدم ولی تو هنوز آنجا هستی !! " کمی بعد برداشتم تا چایی ام را بخورم که دیدم ترش مزه هست و لیوان را برانداز کردم و به دوستم گفتم : " این فقط کاکوتی ندارد ... از هر طعمی قاتی اش هست !؟ " خندید و گفت : " مخلوطی از چند جوشانده است !! " گفتم : " خاصیت شماست که آموزش و پرورش را به گند کشیده است یا خاصیت آموزش و پرورش هست که شما را خراب کرده است !؟ حداقل در این دو سال باقیمانده از سابقه ات ، یا چیزی باش که می گویی و یا چیزی بگو که هستی !! " این بار خانم همکار ، بهانه ای برای زل زدن پیدا کرده بود ...

بیرون آمده و دوباره وارد قسمت میوه فروش های بازارچه میدان کاه شدم ... پسر یکی از همسایه های قدیمی مان در آنجا مغازه داشت و گهگاه به بهانه سلام و علیک می رفتم و میوه می گرفتم ... حسی برای خرید میوه نداشتم ؛ راه پیاده زیادی داشتم و خرید میوه را برای وقتی تعیین می کنیم که با ماشین به آن محدوده آمده باشیم ... طبق معمول من حال مادرش را می پرسیدم و او سراغ نوراخانیم را می گرفت !! روی یکی از طبق ها انار ریخته بود و داشت آنها را توی سینی ها می چید !! ایستاده بودم برای تماشای کار کردنش و سلیقه ای که برای چیدمان انارها داشت ... یک نفر داشت رد می شد و پرسید : " انار چند ؟ " گفت : " سی هزار تومان !! " مرد عابر گفت : " سر بازارچه به قیمت پانزده هزار هم انار هست !! " گفت : " سر بازارچه آدمهای ارزانتری هم پیدا می شود !! " داشتم می خندیدم که برگشت و دلیلش را پرسید گفتم : " از قدیم گفته اند که « جواهیر جیندا آراسیندا اولار !! » ( اشیاء قیمتی را لای پارچه بی ارزش و کهنه مخفی می کنند !! ) اینجا مرکز جوشش یک چشمه فرهنگی خاص هست که می جوشد و بی خیال از رهگذران تشنه ای که هر روز در آن تردد و به جای آب ، نمک می خرند و به خانه می برند (!) ، در زمین فرو می رود ... یک مردی هم به نام شمس ؛ از جنس همان رهگذران ارزان سر بازارچه (!)  که با کاروانی از شهر خوی (!) آمده بود ، از سر توفیق یا شانس (!) جرعه ای از این چشمه خورده و ناگهان شده است شمس تبریزی !! " سرش را تکان داد و گفت : " نفهمیدم چی گفتی ولی انارهای خیلی خوبی هستند ، چند تا بگذارم توی نایلون ببر برای نوراخانیم !! " گفتم : "برای نوراخانیم بدهی ، می دانم که پول نمی گیری ... چند تایی توی نایلون بگذار تا ببرم به خانه ... خودم دانه دانه می کنم تا نوراخانیم بخورد ... "